Na Pobitnym

Cmentarz Pobitno – nekropolia na trenie naszej parafii w Rzeszowie, w dzielnicy Pobitno na prawobrzeżu Wisłoka, we wschodniej części miasta. Znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie obwodnicy północnej Rzeszowa i ulicy Lwowskiej, przy Rondzie Pobitno. Cmentarz posiada status prawny zabytku.

Historia

Prace nad utworzeniem nowego cmentarza dla miasta rozpoczęły się w 1895. Na mocy uchwały Rady Miasta rozpoczęto poszukiwanie właściwego terenu. Mimo protestów kanonika kościoła farnego, kupno 9. mórg pola od hrabiego Romana Potockiego dokonano w grudniu 1905 kosztem 2900 koron. Prace budowlano–ziemne ruszyły szybko, ale pierwotnie planowany termin otwarcia (1 maja 1909) przesunięto na początek roku następnego. Wraz z otwarciem nowego, 1 stycznia 1910, zamknięto Stary Cmentarz w Rzeszowie. Pierwsza osobą pochowaną na nowym cmentarzu była 20-to letnia Helena Rajterówna.

W trakcie I wojny światowej spoczęło tutaj ok. 2500 żołnierzy różnych nacji. Znajdują się tu także zbiorowe mogiły Polaków pochodzące z okresu II wojny, zabitych przez hitlerowskich okupantów, w większości ekshumowane z mogił rozsianych po mieście i okolicy, a także żołnierzy Wojska Polskiego poległych w walkach kampanii wrześniowej oraz w 1944. Na cmentarzu znalazły się również mogiły niemieckie. W latach 1939–1944 na Pobitnym pochowano ok. 450 Niemców, dla których wydzielono osobne kwatery. Po wojnie szczątki złożono w zbiorowych mogiłach. Kolejny raz zostały ekshumowane przez Fundację „Pamięć” i przeniesione na cmentarz żołnierzy niemieckich w Siemianowicach Śląskich. Po wojnie w kwaterze XXX utworzono mały cmentarzyk żołnierzy WP (ok. 190 pochówków) poległych w walkach z UPA. Do końca wojny na cmentarzu spoczęło ponad 10,5 tys. osób. Do końca lat 70. XX wieku liczba ta potroiła się. Zasadniczy wpływ na spadek liczby pochówków w latach 80. i późniejszych miało wybudowanie Cmentarza Komunalnego Wilkowyja.

Wygląd

Cmentarz ma powierzchnię ok. 7 ha w formie wydłużonego prostokąta. Z trzech stron otoczony jest wysokim murem z cegły, z jednej zaś siatką. Posiada 2 bramy – główną, południową i mniejszą północną. Nekropola podzielona jest na 36 kwater, numerowanych rzymskimi liczbami. Ich siatkę wyznaczają 1. aleja główna, biegnąca prosto od strony bramy głównej przeciętej poprzecznie 5. węższymi ścieżkami. Na terenie cmentarza znajduje się ponadto zabytkowy drzewostan. Kaplica cmentarna została ulokowana przy bramie głównej cmentarza.

Pochowani

Na cmentarzu spoczywają m. in:

Karol Cincio – ur. 14 października 1910 w Samborze, polski prawnik, karnista, wykładowca Uniwersytetu Wrocławskiego i prokurator. Zmarł przedwcześnie ( 2 marca 1959 ) na skutek nagłego nawrotu nieleczonej żółtaczki.
płk. Łukasz Ciepliński (grób symboliczny) ps. „Pług”, „Ostrowski”, „Ludwik”, „Apk”, „Grzmot”, „Bogdan” (ur. 26 listopada 1913 w Kwilczu, zm. 1 marca 1951 w Warszawie) – podpułkownik piechoty Wojska Polskiego (w 2013 r. awansowany pośmiertnie do stopnia pułkownika), żołnierz Organizacji Orła Białego, ZWZ-AK oraz NIE i DSZ, prezes IV Komendy Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, kawaler Orderu Orła Białego.
aktor Wojciech Deneka (ur. 9 stycznia 1946 we Wleniu, zm. 16 grudnia 2013 w Poznaniu) polski aktor i lalkarz. Występował m.in. w Teatrze im. Wandy Siemaszkowej w Rzeszowie, Teatrze Lalki i Aktora Kacperek w Rzeszowie.
ks. Józef Jałowy (ur. 27 grudnia 1885 w Skurowej) – doktor teologii, działacz społeczny. Był budowniczym Kościoła Chrystusa Króla w Rzeszowie i objął funkcję jego rektora w 1936. Od 1 stycznia 1949 został proboszczem wydzielonej z parafii farnej parafii Parafii Chrystusa Króla w Rzeszowie i pełnił urząd do śmierci 8 lutego 1954 w Rzeszowie.
ks. Julian Łukaszkiewicz ur. 14 grudnia 1857 w Rzeszowie, zm. 3 listopada 1937. Kanonik, pisarz, publicysta, działacz społeczny i polityczny. Był fundatorem placówki, którą został później Sanktuarium Matki Bożej Saletyńskiej w Rzeszowie przy parafii pod tym wezwaniem, zakupując 8 września 1931 z okazji 59-lecia kapłaństwa dwa morgi ziemi przy ul. Dąbrowskiego 59 w Rzeszowie. Stworzył zakład wychowawczy dla zaniedbanych chłopców, który od 1936 prowadzili sprowadzeni przez niego Misjonarze Saletyni. Był założycielem, Chrześcijańskiego Koła Mieszczańskiego, współzałożycielem Towarzystwa Regionalnego Ziemi Rzeszowskiej, pierwszego miejskiego muzeum w Rzeszowie, któremu przekazał swoje zbiory biblioteczne.
fotograf Edward Janusz (ur.19.października 1850 we Lwowie, zm. 3 marca 1914) – Polak, oficer w armii austro- węgierskiej, fotograf. Prowadził zakład fotograficzny w Rzeszowie, który został uznany za jeden z najlepszych w Galicji. Uzyskał tytuł c. k. nadwornego fotografa w 1898. Był jednym z założycieli rzeszowskiego gniazda Polskiego Towarzystwa Gimnastyczne „Sokół”. Zmarł 3 marca 1914. Zakład Edwarda Janusza mieścił się przy ówczesnej ulicy Sandomierskiej 18 (obecna ulica Grunwaldzka). Funkcjonował od 1886 do 1951 (później prowadziły go żona Janusza, Leopoldyna, a następnie córki Helena i Maria).
płk. Leopold Kula ps. „Lis” (ur. 11 listopada 1896 w Kosinie, zm. 7 marca 1919 w Torczynie) – major piechoty Wojska Polskiego, kawaler Orderu Virtuti Militari, pośmiertnie awansowany do stopnia pułkownika.
ppor. Stanisław Towarnicki
Feliks Michał Wygrzywalski (ur. 20 listopada 1875 w Przemyślu, zm. 5 września 1944 w Rzeszowie, pochowany: dzielnica IX, Rząd 6 Grób 11 ) – polski malarz. Jego syn, Feliks Kazimierz Wygrzywalski był również malarzem. Na przełomie lat 70 i 80 XX w. na jego grobie (i kilku sąsiednich) wybudowano grobowiec innej rodzinny, jego mogiła nie istnieje.
Franciszek Sagan pseudonim „Grabik” (ur. 23 marca 1921 w Rudnej Wielkiej, zm. 1 stycznia 2018) – polski uczestnik podziemia niepodległościowego w czasie II wojny światowej, żołnierz Związku Walki Zbrojnej – Armii Krajowej Inspektoratu Rzeszów, powojenny działacz kombatancki, major WP w stanie spoczynku i publicysta.

Na podstawie: Jarosińska, M. Cmentarz Pobicieński w Rzeszowie, Wydawnictwo Przyjaciół Miasta Rzeszowa, Rzeszów 1992 oraz wikipedia.org